روش‌های تهیه مواد معطر (1)

 قبل از اینکه عطر از ترکیب مواد معطر بدست بیاید، مواد معطر اولیه مورد استفاده در عطرهای مختلف باید تهیه گردند. مواد معطر مصنوعی از طریق واکنش‌های موجود در شیمی آلی تولید شده، تخلیص می‌گردند. مواد معطر موجود در منابع طبیعی با استفاده از روش‌های استخراج مختلف از مواد خام استخراج می‌شوند. نتیجه این استخراج بسته به میزان موم در مواد استخراج شده اسانس، ابسولوت(absolute)، کُنکریت(concrete) و یا کره نامیده می‌شوند.همه این روشها، تا اندازه‌ای، بوی ترکیبات معطر بدست آمده از مواد اولیه را تغییر می‌دهند. این مشکل بعلت استفاده از گرما، حلال‌های قوی و یا تاثیر اکسیژن در روند استخراج می‌باشد که ترکیبات معطر را از حالت طبیعی خارج کرده بطوریکه خصوصیات بویایی آنرا تغییر داده و یا کاملا بی بو می‌سازد.

روش‌های استخراج مایع-مایع (استخراج با حلال):
مهمترین و متداولترین روش اقتصادی استخراج ترکیبات معطر در عطر سازی نوین می‌باشد. در این روش مواد خام در حلالهایی که می‌توانند ترکیبات معطر مورد نظر را در خود حل کنند غوطه ور می‌گردند. عمل خیساندن در این روش از چند ساعت تا چند ماه می‌تواند طول بکشد. اغلب ترکیبات معطر مواد چوبی، فیبری و حیوانی از این روش استخراج می‌شوند. مواد معطری که بعلت فراریت زیاد از طریق تقطیر نمی‌توانند استخراج گردند و همچنین آنهایی که دما، ترکیبات و ماهیت آنها را عوض می‌کند، از این روش استخراج می‌شوند. حلال‌هایی که معمولا در روش خیساندن/استخراج با حلال استفاده می‌گردند شامل هگزان و دی متیل اتر می‌شوند. محصول این روش بنام کنکریت (concrete) معروف است.

استخراج با سیال فوق بحرانی: یک روش نسبتا جدید برای استخراج ترکیبات معطر از مواد خام که در آن از دی اکسید کربن فوق بحرانی استفاده می‌شود. با توجه به دمای پایین پروسه و همچنین غیر فعال بودن دی اکسید کربن، ترکیبات معطر استخراج شده بویی بسیار نزدیک به مواد خام اولیه دارند.

استخراج با اتانول: نوعی از استخراج با محلول که ترکیبات معطر را مستقیما از مواد خام خشک بدست می‌آورد، علاوه بر آن مقداری ترکیبات روغنی ناخالص در نتیجه این فرآیند باقی می‌ماند. این روش برای استخراج مواد معطر از گیاهان تازه استفاده نمی‌شود، چرا که مقدار زیادی آب باقی می‌ماند که ترکیبات معطر آن دوباره بایستی توسط حلال استخراج گردد.

De Profundis

De Profundis, Serge Lutens

مشک

مشکها به یک سری از مواد معطری گفته میشوند که اغلب بعلت ساختار سنگین مولکولهاشون در نت پایه استفاده میشوند. این کلاس از مواد آروماتیک و معطر شامل غده های ترشحی در حیواناتی نظیر آهوی ختن ، تعدادی از گیاهان با رایحه های مشابه و تعدادی از ملکولهای مصنوعی با بوهای شبیه هم میباشد. مشکی که از غده آهوی ختن نر گرفته میشود از زمانهای باستان بعنوان تثبیت کننده (فیکسیتیو) در عطرسازی استفاده گردیده و بعنوان یکی از گرانترین مواد حیوانی در صنعت عطر در دنیا شناخته شده است (چیزی حدود 45000 دلار برای هر کیلو از اسانس مشک) . شایعاتی از زمانهای باستان وجود داشت که ممکن است مشکها بتوانند مانند فرومون برای انسانها در تهیج علایق جنسی عمل کنند که ظاهرن خیلی مبنای درستی ندارد. تا قرن 19 مشک طبیعی بطور وسیعی در دنیای عطر استفاده میگردید تا اینکه بتدریج بعلت انگیزه های اقتصادی و اخلاقی استفاده از ملکولهای مصنوعی بجای اون فراگیر شد تا اینکه از سال 1979 به اینطرف کاملن استفاده از مشک طبیعی قدغن گردید. مشک مصنوعی برای اولین بار در سال 1888 توسط Albert Baur کشف شد و بعنوان مشک نیترو نامگذاری گردید. در واقع به لحاظ شیمیایی ملکول ( muscone ) عامل بوی خاص رایحه مشک میباشد. 

آهوی ختن حیوانی است که در نپال، هند، پاکستان، تبت ، چین ، سیبری و مغولستان زیست میکند. بطور معمول کیسه مشک با کشتن این حیوان بدست می آید. ماده قهوه ای متمایل به قرمز این کیسه بعد از خشک شدن به رنگ مشکی تغییر میکند ، که تنتور آن با الکل بدست می آید. بوی مطبوع مشک از تنتور آن فقط بعد از اینکه بمقدار زیادی رقیق شد بدست می آید. 
غده هایی با بویی مشابه مشک آهوی ختن از حیوانات دیگری هم بدست می آید، حیواناتی نظیر muskrat (نوعی موش)، muskduck (نوعی اردک) ، muskox (نوعی گاو) ، musk shrew ، musk beetle ، African Civet ، muskturtle  و کروکودیل امریکایی.
از گیاهانی که رایحه ای شبیه مشک تولید میکنند میشه از سنبل خطایی و ambrette seeds نام برد. ترکیبات این گیاهان بطور وسیعی بجای مشک در عطرسازی استفاده میشود. گیاهان دیگری نظیر muskflower از امریکای شمالی ، muskwood از استرالیا نیز روایح مشابهی تولید میکنند. 
بعلت مسائل زیست محیطی و خطر انقراض گونه آهوی ختن امروزه تقریبن تمام رایحه مشک رو با استفاده از مواد سنتزی درست میکنند. تمام آنچه که شما بعنوان مشک سفید در عطر سازی میشنوید همین مشکهای سنتزی هستند. مشکهای سنتزی به سه گروه اصلی تقسیم میشوند: مشکهای نیترو nitro musks، پلی سایکلیک polycyclic musk و ماکروسایکلیک macrocyclic musk. از دو گروه اول بطور وسیعی در صنایع آرایشی و بهداشتی استفاده میشود. هر چند مباحث مربوط به سرطانزایی آنها مورد مناقشه قرار دارد و بهمین علت استفاده از بعضی از این ملکولها قدغن یا محدود شده است. از آنجاییکه بنظر میرسد گروه سوم از این ملکولها سالمتر هستند لذا استفاده از آنها دارد جانشین دو گروه قبلی میشود. منتهی یک حقیقت راجع به مشکهای ماکروسایکلیک آنست که تقریبن نیمی از جمعیت دنیا بوی آنرا متوجه نشده و حس نمیکنند. برای همین عطرسازان تلاش میکنند تا با استفاده از یکسری ملکولهای مختلف رایحه مشک مورد نظر خود را به نمایش بگذارند. 

از عطرهایی که بطور شاخص بر اساس مشک طراحی شده اند میشه از موارد زیر نام برد:

Muscs Koublai Khan by Serge Lutens
Deer Musk by Abdul Samad Al Qurashi
Royal Dark Musk by Arabian Oud
CBMUSK CB I Hate Perfume
Evolution Musk by DSH Perfumes
Narciso Rodriguez For Her 
Black Musk Jovan
Musc Tonkin Parfum d`Empire

ریشه زنبق

اسانس ریشه زنبق را میتوان جزو گرانترین اسانسهای طبیعی موجود در بازار برای صنعت عطر سازی در نظر گرفت، تنها رقیب اون شاید اسانس انواعی از چوب عود باشن، شنیدم اسانس این ماده بالای 10 برابر رز و حدود 30 برابر اسانس بهار نارنج ارزش داره (راست و دروغش با راوی). ریشه زنبق علاوه بر صنعت عطرسازی توی داروسازی و تو پخت و پز هم استفاده میشه.

زنبق ها گونه های مختلفی دارن که فقط از دو گونه اون توی عطرسازی استفاده میشه که شامل Iris germanica و یا گونه (Iris pallida (Dalmatian iris or Sweet iris هستش . روغن اسانس ریشه زنبق حدود 0.1 تا 0.2 درصد از کل وزن ریشه هستش که از طریق روش تقطیر بخار بدست میاد. وقتی ریشه زنبق رو از گیاه 3 ساله اون در میارن بایست چیزی حدود دو تا هفت سال بخوابه تا خشک بشه. هر چقدر که ریشه بیشتر بخوابه درصد ماده اصلی معطر اون بنام Irone درش افزایش میابه که روی قیمت فروش اون اثر میذاره .

اسانس ریشه زنبق یک رایحه ای با شیرینی ملایم، گرم با زیر نت ملایم چوبی و یادآور گل بنفشه دارد. از این ماده بعنوان بیس نوت و فیکسیتیو در عطرها استفاده میشه.

از عطرای شاخصی که درش اسانس ریشه زنبق استفاده شده میشه از :

Orris Ochre by Soivohle 
American Beauty (Rose No. 1) by DSH Perfumes
Scent of Hope by DSH Perfumes
Iridum by DSH Perfumes
Orris Root D.S. & Durga
Les Exclusifs de Chanel 28 La Pausa
نام برد.

طبق معمول کشورهای حوضه دریای مدیترانه نظیر ایتالیا ، فرانسه و مراکش جزو تولید کننده های عمده این ماده هستن.

بهار نارنج

نسبت درخت نارنج به صنعت عطر مثل گاوه به صنایع غذایی. تقریبا از همه چیزش استفاده میشه تو این صنعت.

از تمام واریته های درختای نارنج میشه اسانس تهیه کرد اما بطور تخصصی واریته ای برای اینکار وجود داره. واریته های زیر مجموعه Bouquetier از این جمله اند به این واریته ها Bigaradier هم میگن که شاید اسمشو تو بعضی از عطرا شنیده باشید. کشورهای شمال افریقا مثل مراکش و تونس، جنوب اروپا مثل ایتالیا و فرانسه و امریکا از تولید کنندگان این واریته هستن.

اگه از شاخ و برگ و بخصوص جوانه های نارنج عصاره بگیرن به اسانسش میگن Petitgrain، برای اسانس بهار نارنج دو اسم وجود داره : Neroli به اسانسی گفته میشه که از روش تقطیر بدست میاد که بوش یه مقدار با خود شکوفه فرق داره چون تو پروسه تولید بخاطر دمای بالا بعضی مواد تبخیر شده فرار می کنن و بعضی هم تغییر ماهیت میدن. Bitter Orange Oil به روغنی گفته میشه که از طریق روش حلالیت از شکوفه بدست میاد به روغنهای بدست اومده از این روش Absolute هم گفته میشه یعنی مثلا Orange Blossom Absolute که کیفیت بالاتری داره و بوش به بوی شکوفه نزدیکتره و البته گرانتر. معمولا از هر 1000 کیلو شکوفه 1 کیلو اسانس بدست میاد که بهمین خاطر قیمت این اسانسها بسیار گران تموم میشه.

بهار نارنج یک رایحه شیرین، سبک، عسلی و یه مقدار متالیک داره در عطر سازی عموما بعنوان رایحه میانی ازش استفاده میشه. گاهی با دیگر روغنها در بیس و همچنین در تاپ نیز بکار گرفته میشه.

از کلونهایی با بوی بهار نارنج میشه به موارد زیر اشاره کرد:

Neroli Eau de Parfum , L`Occitane en Provence

Fleur d'Oranger 2007 by L'Artisan Parfumeur

Fleurs d'Oranger by Serge Lutens

Grand Neroli by Atelier Cologne

Orange Blossom ,Penhaligon`s 

Neroli 36 Perfume Oil ,Le Labo

Fleur D`oranger, Fragonard

Orange Blossom ,Jo Malone

Neroli by Annick Goutal

Elise by Rance 1795

Neroli ,Roja Dove

Kube by Xerjoff

فرگرنتیکا (3)

وقتی یک عطر رو تو فرگرنتیکا سرچ میکنید ، صفحه مربوط به عطر میاد که حاوی اطلاعاتی راجع به اونه. در بالا عبارت group هستش که بیان کننده گروه بویایی اون عطره. در عکس زیر که مربوط به عطر 2022 Generation Homme از برند Stéphane Humbert Lucas هست، بعنوان مثال این عطر جزو گروه Oriental Woody تقسیم بندی میشه. اگه روی همین عبارت در پیج کلیک کنید میره به صفحه مربوط به اون گروه بویایی و توضیحات مربوط به اون.

در پایینتر از گروه بویایی سربرگ Main Accords رو میبینین که آکوردها یا احساس های رایحه ای اصلی که از عطر درک میشه رو بیان میکنه. مثلن در اینجا بوی اصلی مال عوده که با ساب آکوردهای مرکباتی و ادویجات سبک همراهی میشه و یذره هم احساس بالزامیک ، میوه ای و سبز ایجاد میکنه.

در زیر عکس آپشنهایی وجود داره که اگه در پیج ثبت نام کرده باشید این امکان رو به شما میده در پروفایلتون به نمایش در بیاد که مثلن این عطرو دارید، میخوایدش و یا داشتید. و اینکه اینو مثلن میخواید در آینده تست کنید یا نه. همچنین میتونید رای بدید این عطر مردونه یا زنونه است بنظرتون و اینکه برای سنین بالا یا زیر 25 سالگی مناسب هست.

در پایین اون نظرتونو راجع به عطر میگین : آیا عاشق این عطرین؟ دوستش دارین ؟ یا نه ازش بدتون میاد. این عطر بنظر شما مال چه فصلیه؟ و بهتره تو روز استفاده بشه و یا شب. نتیجه تموم رای گیری ها رو هم نشون میده.

در زیر توضیحات مربوط به عطر عبارت Perfume Pyramid رو میبینید که مربوط میشه به مواد اولیه تشکیل دهنده عطر. این بخش اغلب از روی سایت و اعلام خود شرکت سازنده کپی شده مگه در بعضی مواقع که کارشناسهای سایت خودشون نظر دادن. البته واضحه که همه مواد اولیه ذکر نشده و اونهایی رو که طراح اونها رو خواسته پر رنگ کنه یا تو عطر پررنگ هستن اعلام شده. مثلن ممکنه یکجا اعلام کنه تو عطر رایحه چرم استفاده شده ولی خود این رایحه ترکیبی از مثلن 20 ماده اولیه طبیعی و مصنوعی دیگه باشه که ذکر نمیشه و جمع اونها فقط حس چرم رو ایجاد میکنه. در ضمن این بخش اینکه چه موادی در تاپ، میدل و بیس هستن رو هم نمایش میده. نکته دیگه در این بخش اینه که وقتی شما عطری رو تست کردین میتونین رای بدین که کدوم نتها با چه شدتی قابل حس هستند. نتیجه رای ها در بخش بغلی نمایش داده شده که بنظرم موقع خریدهای بدون تست خیلی کمک کننده هست.

در کنار بخش بالایی Main Notes According to Your Votes رو میبینین که نتیجه رای افراد رو ذکر کرده مثلن در مثال بالا عود با 17 رای بیشترین قدرت و پر رنگی رو تو عطر داره بعدش انگور سیاه فرنگیه با 13 رای و ...
عنوان Longevity ماندگاری رایحه رو به رای گذاشته که میتونین رای بدین و نتیجه رایها رو هم ببینین.
عنوان Sillage قدرت پخش رایحه رو به رای گذاشته و نتایجش رو هم نشون داده.

اگه این عطر بنظرتون مشابه عطر دیگه ایه میتونید در بخش This perfume reminds me of اونو ذکر کنید. بقیه هم رای میدن و نتایج قابل مشاهده هست.

ودرنهایت اگه تمایل به نوشتن شرح عطر داشته باشید میتونید در بخش انتهایی بنویسید و تشریح های نوشته شده رو بخونید، لایک و دیسلاک بزنید و لذت ببرید.

فرگرنتیکا (2)

در ستون جستجوها وقتی روی perfumes کلیک کنید صفحه ای مشابه زیر باز میشود که بطور پیشفرض کلونها را به ترتیب معروفیت آنها نمایش میدهد. حال میتوان برای جستجوی کلون مورد نظر بر اساس مشخصاتی که نشان داده انتخابهای خود را ریزتر کنیم. مثلن میخواهیم کلونهای مردانه، زنانه یا یونی سکس یا بعضی از آنها را انتخاب کنیم ؟ از آپشن Gender این کار را انجام میدهیم. اگر بخواهیم در یک یا چند گروه بویای خاص جستجو کنیم از آپشن Olfactory Group استفاده میکنیم. اگر بخواهیم جستجو از برندهای خاصی صورت بگیرد از Designers استفاده میکنیم. و اگر بخواهیم جستجو محدود به تولیدات از کشورهای خاصی باشد ، آپشن Country به ما کمک خواهد کرد. در صورتی که تمایل داشته باشید مثلن کلونی از برندهای مرتبط با اتومبیل سازی یا ... جستجو کنید Industry به شما کمک خواهد کرد. در این آپشن اگر بخواهید برندهای نیش را سرچ کنید عنوان Fragrance را انتخاب کنید. 
ممکن است عطرهایی مناسب برای سنین بالا یا زیر 25 سال بخواهید. گزینه ای برای این منظور هم وجود دارد. در نهایت اینکه بخواهید عطرها بر اساس معروفیت، فصلها و یا زمان مناسب مورد استفاده در شبانه روز نشان داده شوند نیز در دکمه های رادیویی آخر قابل انتخاب هستند.

فرگرنتیکا (1)

یکی از محدودیتهایی که بعضی از افراد دارن عدم توانایی اونها تو جستجوی مطالب مرتبط با عطره. سایت فرگرنتیکا بعنوان یک دائره المعارف امکانات خوبی فراهم کرده که سعی میکنم نکات مفید و کاربردیشونو اینجا تو چند تا پست مطرح کنم. 

همینطور که در تصویر زیر ملاحظه میکنید سمت چپ پیج یک ستون داره که قسمت بالاش و اولش نوشته News . در اینجا اخبار، مقالات و تحلیلها بر اساس طبقه بندی موجود ارایه شده و قابل جستجو هستند. مثلن اگه فقط میخواید مقالات مرتبط با عطرهای نیش یا طبیعی رو پیگیری کنید میتونید به قسمت مربوطه برید. یکی از قسمتهای مورد علاقه من Raw Materials یا مواد خام هستش.

قسمت پایینتر اون بعنوان Perfumes گروه بندی شده که شامل امکانات جستجوی عالی بر مبنای 
Perfumes یا مشخصات مختلف عطرها
Noses یا اسم طراح ها
Groups یا گروههای بویایی
Notes یا شرح اسامی نتهای رایج در عطر
Search by Notes یا جستجو بر اساس مواد اولیه
Videos ویدیوهای تبلیغاتی مربوط به برندهای مختلف
Colors جستجو بر اساس رنگ عطر
Designers اسم برندهای موجود
Countries کشورهایی که برندها در آن ثبت شده
Parent Companies یا شرکتهای مادری که شرکت مورد نظر تحت مالکیت اون قرار داره
Industries یا صنعت اصلی که عطر تحت اون نام تولید میشه.
New Reviews توصیفات جدید
که حالا در قسمتهای بعدی هرکدوم رو به فراخور شرح میدم.

نیش یا نیش؟!

کلمه ی فرانسوی niche در حقیقت از ریشه ی لاتین nidus به معنی لانه هست که از اون nicher به معنای لانه سازی (آشیان کردن) و در نهایت NICHE به معنی یک المان معماری یعنی "تاقچه"، از قرن هفدهم کم کم در زبان انگلیسی هم متداول گشته. 

در بازار و تجارت، niche در حقیقت به بخش کوچک یا حاشیه ای از بازار اطلاق میشه که جدا از بخش کلان بازار با تولید انبوه، بر روی بازار هدفی خاص و عمدتن محدود متمرکز هست. برای اینکه بدونید مفهوم "نیش" در بازار و به طور خاص بازار عطر چی هست شما دوستان رو ارجاع میدم به اطلاعاتی که دوست گرانقدرمون علی ملتی در ویکیپدیا قرار داده، اطلاعات این لینک رو حتما بخونید تا درباره ی مطلب مهم تری صحبت کنیم.

برای تمام کسانی که کمی بیشتر از عموم مردم به عطر اهمیت میدن، عبارت "عطر نیش" و "برند نیش" (یا خونه ی عطر نیش)، که فرگرنتیکا و بسیاری محافل دنیای مجازی  هم بهش دامن زده اند، خطوط و چارچوبهایی رو تعریف کرده که بیش از کمک به ما مشتری ها که مخاطبین اصلی عطر هستیم، محدود کننده، گمراه کننده و حتا مفسده انگیز شده است.

اصولا آثار نیش باید به جای هدف قرار دادن فروش بیشتر و سود کلان تر، روی آفرینش هنری و کیفیت کار متمرکز باشن. اما این اقبال تصاعدی بازار از نیش ها علاوه بر رشد قارچ گونه ی عطرهای سطح پایین و فاقد ارزش هنری زیر عنوان "نیش"، بسیاری از ما رو از عطرهای بعضا شاهکاری که این عنوان رو یدک نمی کشند دور کرده و موجب نادیده گرفته شدن اون ها، هم از جانب مشتری و هم فروشنده ها شده است!

یادآوری نکاتی رو برای دوستان کمتر مطلع لازم می دونم:
- لاکچری یا حتا گرون بودن لازمه ی یک عطر نیش نیست.
- شیشه و بسته بندی عجیب و ساختارشکنانه نیش بودن رو نمی رسونه.
- پخش و ماندگاری و رد بو هیچ ارتباطی به نیش بودن یا نبودن عطر نداره.
- دیزاینر بودن یک عطر نقطه ضعف محسوب نمیشه و خیلی از عطرهای نیش با قیمت های فضایی حتا به گرد پای کارهای خوب دیزاینر هم نمی رسن!

بسیار عطرسازان مستقل، شاهکارهای خودشون رو در شیشه و بسته بندی ساده با قیمت بسیار معقول و در دسترس برای عموم عرضه می کنند. عدم وجود این عطرها در کشور ما، که دلایل بسیاری داره، موجب بروز سوتفاهم های زیادی در برداشت از مفهموم نیش شده.

حالا که داشتن عنوان "نیش" حتی دیگه خاص بودن و نادر بودن بوی عطر رو تضمین نمی کنه، و الان که بازار عطر داره در تب "نیش" با این نیش گزیده میشه، در زمانه ای که این تیغ دو لبه ی ارتباط آسون و سریع فضای مجازی داره ذهن و سلیقه ی جمعی ما رو به سویی جهت میده که افقش اگر نگیم تاریک، دستکم مبهمه، چه باید کرد؟

نظر شخصی من اینه که بیاید در ذهن تک تک خودمون، کم کم این مفهوم رو جا بندازیم که این دسته بندی هایی که برای خط بندی بازار و مفاهیم اقتصادی انجام شده ارتباط مستقیمی به ما مخاطبین عطر نداره! پس خودمون رو نه تنها از بند این تعاریف آزاد کنیم، که حتا تا جای ممکن کمتر از این اصلاحات استفاده کنیم.

ما اینجا سعی می کنیم با به اشتراک گذاری تجارب بویایی و اطلاعات مرتبط به اون به دانش و شناخت خودمون در این عرصه اضافه کنیم. هدف نهایی از این کار هم لذت بردن بیشتر و بهتر از دنیای جادویی و اسرارآمیز ترکیبات بویاییه. آیا میزان لذت شامه ی کسی که یک عطر چند میلیون تومنی کمیاب میزنه لزوما از شامه ی من در مواجهه با یه عطر ۲۰۰ هزار تونی بیشتره؟ نه تنها جواب منفیه، بلکه ممکنه خود این عطر ارزون قیمت هم داری ساختار هنری با ارزش تری از رقیب لوکس خودش باشه!

در بازار عطر هزاران عطر برای تجربه و لذت بردن وجود داره که اگر مستقل از عنوان نیش و دیزاینر و آرتیزان باهاشون مواجه بشیم، هرکس به فراخور شرایط و شناخت خودش می تونه این لذت رو با دیگران درمیون بذاره و همدیگه رو بهتر به سوی زیبایی های این دنیای بی انتها رهنمون بشیم. پس بریم و ببینیم فارغ از این عناوین چه بوهایی ته دل ما رو تکون میده و شامه و ذهن ما رو غرق لذت می کنه.

نویسنده : فربد غفاری