فرمول دقیق عطرهای تجاری محرمانه نگه داشته می‌شوند. حتی اگر آنها را منتشر کنند، آنچنان رایحه آنها تحت تأثیر مواد و بوهای پیچیده‌ای می‌باشند که کمک زیادی برای تشخیص و توصیف آن عطر خاص نمی‌کنند. با این حال، یک فرد متخصص در عطر می‌تواند به طرز ماهرانه‌ای به اجزاء و عناصر سازنده آن پی ببرد.
عملی‌ترین راه برای توصیف یک عطر توجه به عناصر آن رایحه و یا " خانواده" ای است که به آن تعلق دارد، تمام آن رایحه‌هایی که احساس کلی از یک عطر را از شروع استفاده از آن تا آخرین لحظه‌ای که اثر آن باقی‌مانده، می‌سازد.
نُت‌های رایحه
عطر نیز در تشابه با نتهای موسیقی به داشتن سه گروه از نتهای گوناگون توصیف می‌شود که یک رایحه هماهنگ را بوجود می‌آورند. این نتها به مرور زمان آشکار می‌شوند، اولین بویی که از عطر به مشام می‌رسد مربوط به نت بالایی میباشد. به دنبال آن نت میانی احساس می‌شود و در آخرین مرحله نت پایه خود را بتدریج آشکار می‌نماید. این نتها با دقت و با توجه کامل به فرایند تبخیر عطر به وجود می‌آیند.
- نت بالایی: بویی است که به محض استفاده از یک عطر به مشام می‌رسد. نتهای بالایی شامل ملکولهای کوچک و سبکی هستند که به سرعت تبخیر می‌شوند. آنها در شکل گیری احساس اولیه یک فرد نسبت به آن عطر نقش مهمی ایفا کرده و در نتیجه در فروش آن عطر بسیار حیاتی می‌باشند.
- نت میانی: بویی است که درست زمانی که نت بالایی در حال محو شدن میباشد خود را نشان می‌دهد. ترکیبات نت میانی قلب یا بدنه اصلی یک عطر را تشکیل می‌دهند و به عنوان یک پوشش برای عدم احساس بوی نامطبوع اولیه نت پایه عمل می‌کنند. این بوی ناخوشایند ابتدایی در نتهای پایه با گذشت زمان مطبوع و دل‌انگیز می‌شوند.
- نت پایه: هنگام محو شدن بوی نت میانی، نت پایه شروع به آشکار شدن می‌کند. نتهای پایه و میانی یک عطر با یکدیگر اساس عطر را تشکیل می‌دهند. نتهای پایه عمق و استحکام هر عطر را به وجود می‌آورند. ترکیبات این گروه از بوها غنی و عمیق بوده و معمولاً تا ۳۰ دقیقه بعد از استفاده به مشام نمی‌رسند.
رایحه‌های نتهای بالایی و میانی تحت تأثیر رایحه نت پایه قرار می‌گیرند، بعلاوه رایحه نت پایه نیز بوسیله مواد استفاده شده در نت میانی تغییر می‌کند. سازندگان عطرها معمولاً نتهای عطرها را منتشر کرده و به طور معمول آنها را بصورت هرم رایحه‌ها با عبارات نمایشی و انتزاعی به نمایش می‌گذارند.
گروه بندی بر اساس فراریت
مواد معطر بر اساس فراریت و ضریب تبخیر آنها (نُت‌های عطر) بوسیله فردی بنام پُوشِر (Poucher) بین ۱ تا ۱۰۰ طبقه‌بندی شده‌اند. طبق آن ضریب تبخیر بین 1 تا 14 جزو نتهای بالایی، ضریب تبخیر بین 15 تا 60 جزو نت های میانی و ضریب تبخیر 61 تا 100 در نت پایه قرار می گیرند.
خانواده‌های بویایی
گروههای مختلف عطرها را مانند هر طبقه‌بندی دیگری نمی‌توان بطور کامل در طبقات مجزا قرار داد، هر رایحه‌ای طیف‌هایی از دیگر گروههای بویایی دارد. حتی عطرهایی که به عنوان تک گل ارائه می‌شوند، هرچند بطور خیلی ظریف ته بوها و اثراتی از خانواده‌های دیگر در خود دارد. رایحه‌ای که کاملاً بشود آنرا به یک خانواده بویایی خاص منسوب کرد به ندرت پیدا می‌شود چرا که منوط به اینست که مواد تشکیل دهنده آن فقط از یک مواد آروماتیک خاص تشکیل شود.
به عنوان نقطه شروع برای تشریح یک رایحه از طبقه‌بندی خانواده‌های مختلف بویایی استفاده می‌شود، اما آن به تنهایی قادر به بیان خصوصیات خاص آن عطر نمی‌باشد. طبقه‌بندی سنتی از حدود ۱۹۰۰ میلادی به وجود آمد؛ که شامل هفت خانواده گل تنها، دسته گلها، شرقی، چوب، چرم، کاج و سرخسی (معطر) می‌شد، اما امروزه از طبقه‌بندی مدرنی استفاده می‌شود که از سال ۱۹۴۵ میلادی در پی پیشرفتهای وسیع در تکنولوژی عطر سازی و همچنین تغییرات در سبک و مذاق مردم بوجود آمد:
- گلها: رایحه‌های که شامل بوی یک یا چند گل مختلف باشد. یک مثال مناسب عطر Beautiful از شرکت Estée Lauder میباشد.
- سبز: این رایحه احساسی نظیر بوی چمن بعد از کوتاه کردن آنها، برگهای سبز که له شوند و یا خیار ایجاد می‌کنند. به عنوان دو مثال می‌توان به Sisley's Eau de Campagne یا Aliage از شرکت Estée Lauder اشاره کرد.
- آبی، اقیانوسی یا اُزونی: جدیدترین طبقه در خانواده عطرها که از سال ۱۹۹۱ میلادی با تولید عطر Dune توسط Christian Dior وجود آمد. یک بوی بسیار تمیز و مدرن که منجر به تولید عطرهای دو جنسیتی جدید (که به طور مشترک توسط خانم‌ها و آقایان استفاده می‌شوند) شده‌است. بطور معمول کالون، یک ماده مصنوعی که از سال ۱۹۶۶ میلادی تولید می‌گردد، در این عطرها به کار گرفته می‌شود. این ماده همچنین برای تغییر جزیی در رایحه‌های گل، شرقی و چوب به کار گرفته می‌شود.
- مرکبات: یک خانواده قدیمی در گروههای بویایی که حتی تا این اواخر در ادوکلن‌های خنک و تازه استفاده می‌شد. پیشرفتهای جدید عملاً ساخت مواد جدیدی با رایحه‌های مشابه در این گروه را ممکن ساخته‌است. عطر Brut یک مثال خوب در این زمینه‌است.
- میوه‌ای: شامل عطری از میوه‌ها، به غیر از مرکبات مانند هلو، cassis (انگور فرنگی سیاه، گونه‌ای قره قات)، انبه، میوه گل ساعتی، و غیره میباشد. عطر Botrytis توسط شرکت Ginestet جزو این گروه میباشد.
- خوراکی:بویی با کیفیتی مانند " خوراکی " و یا " دسر ". این بو شامل نت‌هایی مانند وانیل، لوبیای تونکا (tonka bean) و کومارین (coumarin)، و ترکیبات مصنوعی طراحی شده با بویی شبیه به طعم غذا میباشد. Angel توسط Thierry Mugler یک نمونه از این عطرها میباشد.
چرخ رایحه
چرخ رایحه روش طبقه‌بندی نسبتاً جدیدی است که به طور گسترده‌ای در خرده فروشی و در صنعت عطر از آن استفاده می‌شود. این روش در سال ۱۹۸۳ توسط مایکل ادواردز، یک مشاور در صنعت عطر، بوجود آمد که طرح خود را از طبقه‌بندی رایحه و عطر ارائه داد. طرح جدید به منظور تسهیل در طبقه‌بندی عطرها و برنامه نام‌گذاری هر طبقه، و همچنین برای نشان دادن ارتباط بین هر یک از کلاس‌های منحصر به فرد ساخته شده‌است.
در طبقه‌بندی سال ۱۹۸۳ پنج خانواده استاندارد از گل، شرقی، چوبی، آروماتیک، و تازه تشکیل شده‌است. چهار خانواده اول بیشتر کلاسیک و سنتی می‌باشند در حالی که گروه آخر متشکل از رایحه جدید، روشن و تمیز مرکبات و رایحه اقیانوسی میباشد که با توجه به پیشرفت در تکنولوژی عطر بوجود آمده‌اند. هر یک از خانواده‌ها به نوبه خود به زیر گروه‌هایی تقسیم شده و در اطراف چرخ مرتب گردیده‌اند.
منبع: ویکیپدیا
